Σαρκοβόρο θηλαστικό της οικογένειας των υαινιδών. Είναι μεγάλο ζώο με σώμα συνεπτυγμένο και ισχυρό. Η ύαινα έχει τρίχωμα μακρύ, χαλαρό, που σχηματίζει στη ράχη μακριά χαίτη, ξεκινώντας από τον αυχένα. Το κεφάλι της είναι μακρουλό και καταλήγει σε φαρδύ ρύγχος. Τα μπροστινά της πόδια είναι μεγαλύτερα από τα πίσω και η ουρά της καταλήγει σε θύσανο.
Είναι ζώο νυχτόβιο, αρπακτικό και πολύ αδηφάγο. Βαδίζει αθόρυβα στα δάχτυλα, που έχουν νύχια όχι ανασταλτά. Ζει σε βραχώδη μέρη και θαμνώδεις εκτάσεις, καθώς και σε στέπες και ερήμους. Βασική τροφή της είναι τα ψοφίμια. Παρακολουθεί συχνά τα κοπάδια των ζώων που επιτίθενται στα μικρότερα και ασθενέστερα ζώα, αναζητώντας κι αυτή μερίδιο από τα θύματά τους.
Πάντως, σπάνια καταδιώκει θηράματα όπως τα άλλα σαρκοφάγα ζώα. Γενικά η ύαινα έχει ιδιαίτερα ανεπτυγμένη την όσφρηση, την ακοή και την όραση.
Χαρακτηριστικό της είναι η δυσάρεστη οσμή που αναδίνουν ειδικοί αδένες της, που βρίσκονται κοντά στην έδρα. Ζει σε ολόκληρη την Αφρική και τη νότια Ασία, από τη Μεσόγειο ώς τον κόλπο της Βεγγάλης.
Μεγαλύτερο είδος είναι η ύαινα ο κροκόττας, που λέγεται και ύ. η στικτή, με μήκος σώματος περίπου 1,30 μ. Το είδος αυτό ζει στη νοτιοανατολική Αφρική και ξεχωρίζει από τα άλλα είδη από τα μικρότερα αυτιά της και την έλλειψη χαίτης. Έχει χρώμα σταχτόασπρο ως ωχροκίτρινο, με καφέ κηλίδες στα πλευρά και τα πόδια.
Αν και είναι δειλή και οκνηρή, όταν μαστίζεται από πείνα γίνεται πολύ επικίνδυνη για τον άνθρωπο, γιατί κάνει επιδρομές σε κατοικημένα χωριά και συχνά επιτίθεται στα παιδιά.
Ζει σε σπηλιές και γεννάει 3 ως 7 μικρά. Αν αιχμαλωτιστεί εξημερώνεται αρκετά και συνηθίζει στην αιχμαλωσία.
Η γνωστότερη όμως ύαινα και ο κυριότερος εκπρόσωπος της οικογένειας είναι η ύαινα η ραβδωτή, που ξεχωρίζει από τη μακριά χαίτη της, τη μικρή θυσανωτή ουρά της και τα μεγάλα, γυμνά αυτιά. Ζει ζευγαρωμένη και πολύ σπάνια σε αγέλες και είναι πιο δειλή και οκνηρή από την προηγούμενη.
Τρέφεται σχεδόν αποκλειστικά από ψοφίμια. Η ύαινα ήταν πιθανώς γνωστή και στους αρχαίους.
Αναφέρεται από τον Ηρόδοτο και τον Αριστοτέλη, φαίνεται δε από τα γραφόμενά τους ότι πρόκειται για το ίδιο ζώο.
Από την αρχαία εποχή υπάρχουν πολυάριθμοι θρύλοι για την ύαινα, είναι δε πιθανόν ότι σημαντικό ρόλο σ’ αυτό έπαιξε η απαίσια φωνή της.
Έτσι, έλεγαν ότι οι σκύλοι έχαναν τη φωνή και τα λογικά τους και μόνο στη θέα της σκιάς της.
Πίστευαν επίσης ότι μπορούσε να μιμηθεί την ανθρώπινη φωνή, για να παραπλανήσει και να προσελκύσει τα θύματά της· κι ακόμη, ότι η ύαινα ήταν ερμαφρόδιτη και μάλιστα ότι μπορούσε να αλλάζει φύλο κατά βούληση.