Γένος κατάρρινων πιθήκων της οικογένειας των κερκοπιθηκιδών. Περιλαμβάνει λεπτούς και ευκίνητους πίθηκους, ευρύτατα διαδεδομένους στα δάση της Αφρικής.
Το σώμα τους έχει περίπου το μέγεθος γάτας και τα άκρα τους είναι μακριά, ισομήκη μεταξύ τους, με πολύ ανεπτυγμένο το μεγάλο δάχτυλο.
Φέρουν επίσης μακριά ουρά –που μπορεί να ξεπεράσει σε μήκος το σώμα και το κεφάλι μαζί– αλλά όχι συλληπτήρια, καλυμμένη από κοντές τρίχες σε όλο το μήκος της.
Το πρόσωπό τους είναι μικρό, με ανεπτυγμένους εσωτερικούς θύλακες στις παρειές, ενώ πολλά είδη φέρουν μακρύ γένι και/ή χαίτη.
Οι κερκοπίθηκοι έχουν γενικά λεπτή γούνα από κοντό, πυκνό τρίχωμα ποικίλων χρωμάτων, που φέρει διάφορα λευκά ή ζωηρόχρωμα σημάδια ανάλογα με το είδος.
Οι κερκοπίθηκοι είναι δραστήριοι κατά τη διάρκεια της ημέρας και διαβιούν κυρίως στα υγρά τροπικά δάση.
Είναι προσαρμοσμένοι στη δενδρόβια διαβίωση και έχουν μεγάλη ικανότητα να σκαρφαλώνουν και να εκτελούν άλματα από το ένα κλαδί στο άλλο· μπορούν επίσης να κολυμπούν, ενώ σπάνια κατεβαίνουν στο έδαφος, γιατί κινδυνεύουν από τα αρπακτικά ζώα και πτηνά, όπου μετακινούνται με τα τέσσερα άκρα τους.
Συγκροτούν μικρές ομάδες από θηλυκά άτομα με τα ανήλικα μικρά τους, με επικεφαλής ένα ενήλικο αρσενικό άτομο, το οποίο σε περίπτωση κινδύνου ειδοποιεί τους συντρόφους του με κραυγές.
Γενικά, διαθέτουν μεγάλη ποικιλία προειδοποιητικών ηχητικών σημάτων.
Οι οικογενειακές ομάδες συνενώνονται συχνά σε μεγαλύτερες αγέλες, στις οποίες μπορεί να συμμετέχουν και άλλοι πίθηκοι, για την αναζήτηση τροφής.
Οι κερκοπίθηκοι μπορούν να αναπαραχθούν οποιαδήποτε εποχή του έτους και τα θηλυκά γεννούν ένα μικρό, μετά από κυοφορία 5-6 μηνών.
Τρέφονται κυρίως με φρούτα, βλαστάρια και φύλλα, ενίοτε με έντομα και άλλα μικρά ζώα.
Ορισμένα, μάλιστα, είδη προκαλούν σοβαρές ζημιές στις γεωργικές καλλιέργειες.
Οι πίθηκοι αυτοί εξημερώνονται εύκολα και είναι περιζήτητοι στους ζωολογικούς κήπους, γιατί είναι ζωηροί, χαριτωμένοι, δραστήριοι και κάνουν συχνά αστείες γκριμάτσες.
Πολλά είδη έχουν χαρακτηριστεί ως απειλούμενα, κυρίως λόγω της καταστροφής των ενδιαιτημάτων τους και της θήρευσής τους από τον άνθρωπο.
Οι κερκοπίθηκοι μπορεί να μεταδώσουν στον άνθρωπο ασθένειες όπως ο κίτρινος πυρετός και η φυματίωση και ορισμένες φορές χρησιμοποιούνται ως πειραματόζωα.
Ένα από τα ομορφότερα είδη του γένους, το οποίο συναντάται κυρίως στην δυτική Αφρική, είναι το Cercopithecus diana.
Έχει μαύρη ή σκούρα γκρίζα γούνα, λευκή στο λαιμό και χαρακτηρίζεται από μια ημισεληνοειδή λευκή ταινία στο μέτωπο.
Άλλα γνωστά είδη είναι τα: Cercopithecus mona, της νοτιοδυτικής Αφρικής, με καστανοκόκκινη γούνα, λευκή στην κοιλιά και στους γλουτούς και χρωματιστά σημάδια στο πρόσωπο· Cercopithecus neglectus, διαδεδομένο κυρίως στην ανατολική Αφρική, με γκρίζο τρίχωμα, μαύρα άκρα και ουρά, μεγάλο λευκό μούσι, λευκό ρύγχος και πορτοκαλί στέμμα κ.ά.
Γενικότερα, με την ονομασία κ. αναφέρονται όλοι οι πίθηκοι του Παλαιού Κόσμου, οι οποίοι κατατάσσονται στην υπεροικογένεια των κερκοπιθηκοειδών (cercopithecoidea).